مجله دانشگاه علوم پزشکی

چکیده زمینه و هدف: شیوع چاقی و اضافه وزن در نوجوانان ایرانی وضعیت نگران کننده‌ای دارد. به علت پیامدهای متعدد پزشکی و روانی- اجتماعی چاقی و اضافه وزن در نوجوانان، آموزش و پیشگیری از آنها اهمیت فراوانی دارد. پژوهش حاضر با هدف تعیین اثربخشی مداخله آموزشی به منظور اصلاح سبک زندگی مرتبط با اضافه وزن و چاقی در دانش آموزان دوره متوسطه اول شهرستان تنکابن در سال 1391 انجام شد. مواد و روش‌ کار: در یک مطالعه نیمه تجربی و با استفاده از روش نمونه‌گیری چند مرحله‌ای، 120 نفر از دانش آموزان مقطع متوسطه اول به طور مساوی در دو گروه تجربی و کنترل شرکت کردند. مشخصات دموگرافیک، رفتارهای موثر بر اضافه وزن و کارآمدی سبک زندگی مرتبط با وزن با استفاده از پرسشنامه‌های روا و پایا و به روش خودگزارش دهی قبل و 6 ماه بعد از مداخله آموزشی گردآوری شد. مداخله آموزشی شامل 4 جلسه 60 دقیقه‌ای بحث گروهی به همراه نمایش عکس و در قالب گروه‌های 15 نفری و بر پایه نیازسنجی اولیه طراحی و اجرا شد. در نهایت داده‌ها وارد نرم افزار SPSS ویرایش 18 شد و با استفاده از آزمون‌های آماری تی مستقل و زوجی و کای اسکوئرتجزیه و تحلیل شد. یافته‌ها: رفتارهای موثر بر سبک زندگی مرتبط با اضافه وزن و چاقی شامل خوردن در حالت ایستاده، هنگام تماشای تلویزیون، زمان خواب، بین وعده های اصلی، خوردن تنقلات هنگام گرسنگی، سریع غذا خوردن، تماشای تلویزیون هنگام فراغت و بازی با رایانه در اوقات فراغت در گروه تجربی بعد از مداخله آموزشی به طور معناداری بهبود یافتند (05/0>P). همچنین، متغیرهای روانشناختی مرتبط با خودکارآمدی مانند مقابله با فشار اجتماعی (از /3 ± 6/8 به 3/2 ± 04/13)، هیجان‌های مثبت (از 8/2 ± 2/7 به 3/3 ± 7/10) و منفی (از 4/4 ± 6/12 به 1/5 ± 2/16)، ناراحتی‌های جسمی (از 6/2 ± 6/7 به 5/3 ± 3/10) (001/0>P) و دسترسی به مواد غذایی (از 2/5 ± 3/11 به 0/5 ± 6/15) (05/0>P) بعد از مداخله آموزشی در گروه تجربی به طور معناداری بهبود یافتند. نتیجه‌گیری: برنامه آموزشی توانست رفتارها و خودکارآمدی موثر بر سبک زندگی مرتبط با اضافه وزن و چاقی را در دانش آموزان به طور معنادار بهبود دهد. توصیه می‌شود به منظور پیشگیری از پیامدهای ناگوار چاقی، برنامه های آموزشی در مدارس و آموزشگاه‌ها به طور مستمر و منظم اجرا شود.