مجله دانشگاه علوم پزشکی

زمینه و هدف: برای وقوع یک جرم اجتماع سه عنصر قانونی، مادی و روانی لازم است. عنصر روانی همان قصد و نیت مجرمانه است که بایستی توسط مقام تعقیب به اثبات برسد. یکی از مواردی که طی آن عنصر روانی جرم مخدوش می شود ارتکاب جرم تحت شرایط اکراه/ اجبار و اضطرار است. در این حالت مرتکب مدعی می شود در ارتکاب جرم رضایت و اختیار نداشته است. بررسی شرایطی که طی آن و با توجه به شخصیت مرتکب اختیار مخدوش می شود اهمیت بسزایی دارد. مواد و روش کار: روش پژوهش در این نوشتارکتابخانه ای – تحلیلی و تطبیقی است. پس از جمع آوری منابع (کتابها، مقالات و قوانین) مرتبط با موضوع به بررسی و تحلیل مطالب پرداختیم. یافته ها: نتیجۀ بررسی ها نشان داد که اولاً دفاع اکراه/ اجبار و اضطرار در دو نظام حقوقی ایران و کامن لا در صورت اثبات به عنوان دفاع کامل پذیرفته شده است و ثانیاً اینکه منشأ اکراه/ اجبار همیشه انسان است و منشأ اضطرار همیشه اوضاع و احوال مادی و بیرونی می باشد. با توجه به تفاوت ویزگی های جسمانی، روانی و عاطفی افراد، تأثیر شرایط اکراه/ اجبار و اضطرار روی افراد مختلف متفاوت است. نتیجه گیری: در هر دو نظام حقوقی ایران و کامن لا، دفاع اکراه/ اجبار در صورت اعتبار باعث زایل شدن مسؤلیت های کیفری و مدنی می شود. در حقوق کامن لا بر خلاف ایران دفاع اضطرار در صورت اعتبار علاوه بر زایل کردن مسؤلیت کیفری، مسؤلیت مدنی را نیز از بین می برد. به دلیل اهمیت تفاوت های فردی و ویژگی های شخصیتی افراد در تأثیر پذیری تحت شرایط اکراه/ اجبار و اضطرار و در راستای اجرای عدالت کیفری استفاده از نظرات تخصصی روانپزشکان و روانشناسان در کنار تخصص حقوقی مقامات قضایی ضروری است.